İç Kale, Diyarbakır'ın tarihî bir öneme sahip ilk yerleşim yeridir ve kent merkezinin kuzeydoğusunda, Dicle Nehri'nin 100 metre yükseğinde konumlanmıştır. Hurriler zamanında kurulan bu kale, Roma İmparatoru II. Constantius tarafından 349 yılında onarılmıştır. Artuklu Beyliği'nin hakimiyetinde çeşitli değişimlere uğramış ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde ise on altı burçlu yeni bir surla çevrilmiştir.

İç Kale, saray, hükûmet konağı, mahkeme binası gibi önemli yönetim birimlerine ev sahipliği yapmıştır. Dört ana kapısı bulunan İç Kale'nin Fetih ve Oğrun (Gizli Kapı) kapıları kent dışına, Saray ve Küpeli kapıları ise sur içindeki eski kente açılmaktadır. Ayrıca, İç Kale'nin kuzeybatısında konumlanan Virantepe Höyüğü, kentin çekirdek kuruluş noktasını oluştururken, burada yapılan kazılarda Artuklulara ait saray duvarları, sekiz köşeli bir havuz ve motifli mozaikler gün yüzüne çıkarılmıştır.

İç Kale'ye ulaşımı sağlayan Artuklu Kemeri, 10 metre genişliğinde ve kireç taşına işlenmiş aslan-boğa mücadelesini simgeleyen kabartmalarla süslenmiştir. Kuzeydoğu köşesinde yer alan Saint George Kilisesi ise MS 3. yüzyıla tarihlenmekle birlikte, yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. İç Kale içerisinde Hazreti Süleyman Camii, kemerli girişin hemen karşısında yer alan 19. yüzyıla ait Aslanlı Çeşme ve Komutan Atatürk Müze ve Kütüphanesi gibi önemli mekânlar bulunmaktadır.

İç Kale'nin kapıları arasında öne çıkanlar şunlardır:

1. **Saray Kapısı**: II. Osmanlı Valisi Divane Hüsrev Paşa tarafından inşa edilmiş olup dikdörtgen bir çerçevede sivri kemer ile sınırlandırılmış bir açıklık içerisinde basık kemerli bir girişi bulunmaktadır. Savunma amacıyla kapıya yanaşan düşmanların üzerine kızgın yağ ve kaynar suyun boşaltıldığı iki delik içerir.

2. **Küpeli Kapı**: Divane Hüsrev Paşa tarafından inşa edilmiş olup dikdörtgen bir formda dışa taşkın bir yapıya sahiptir. İki katlıdır ve güney cephesi on kenarlı burç şeklindedir.

3. **Artuklu Kapısı**: Sultan Melik dönemine ait kitabelerden bu kapının yapım tarihi anlaşılmaktadır. Günümüzde duvarlarla kapatılmış durumdadır.

4. **Fetih Kapısı**: Kutbüddin II. Sökmen'in taht döneminde 1198 yılında inşa edilmiştir. İslam ordusunun Diyarbakır'ı fethettikten sonra giriş yaptığı kapı olarak bilinir.

5. **Aslanlı Kapı**: Artuklu hükümdarı Nasıreddin Mahmut döneminde 1206 yılında inşa edilmiş olup güneybatı cephesinde yazıtlar içerir.

Bu kapılar, mimari açıdan çeşitlilik göstererek İç Kale'nin tarihi ve kültürel zenginliğini yansıtmaktadır.