Hazreti Süleyman Camii, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir camidir. Ayrıca Kale Camii, Nasiriyye Camii, Meşhed Camii veya Murtaza Paşa Camii olarak da bilinir. İnaloğulları Beyliği tarafından inşa edilen bu cami, içerdiği türbe mezarlardan dolayı 27 Sahabe Türbesi olarak da ünlüdür. Günümüzdeki cami, İnaloğulları ve Osmanlı dönemlerinin izlerini taşımaktadır.

**Tarihi:**
Caminin minaresindeki kitabelerden, İnaloğulları Beyliği (Nisanoğulları) döneminde, Nisanoğlu Kemaleddin Ebu'l Kasım Ali (1156-1179) tarafından 1160 tarihinde inşa edildiği anlaşılmaktadır. Osmanlı döneminde ise Kanuni Sultan Süleyman tarafından cami ilk kez genişletilmiş ve adına vakfiye düzenlenmiştir. IV. Murad zamanında (1631-1633) Diyarbekir Eyaleti'nde valilik yapan Silahtar Murtaza Paşa tarafından cami onarılmış ve türbe, çeşme ve tuvalet gibi yeni eklentiler yapılmıştır. Camiye daha çok 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk çeyreğinde eklentiler yapılmıştır. Cami, 1960-61, 74, 75, 76, 77 ve 2004 yıllarında onarılmıştır.

**Mimarisi:**
Cami, Diyarbakır İç Kale surlarına ait iki burç arasında eğimli arazi üzerinde kurulu yapılar topluluğundan oluşmaktadır. Yapı topluluğunda cami, caminin batısına bitişik türbe ve hazire, avlu, batı giriş kapısının sağında yaz aylarında namaz kılmaya yarayan namazgâh bölümü, solunda revaklı abdest alma yerleri, caminin kuzeyinde yer alan ikinci türbe bölümü yer almaktadır.

Dört köşeli bir minareye sahip olan cami, siyah kesme bazalt taştan yapılmıştır. Camiye güney ile batıdan iki kapı ile girilmekte ve cami avlusunun kuzey duvarına bitişik 12 çeşmeli bir şadırvan bulunmaktadır. Caminin batı duvarına bitişik olan bölümde ünlü Arap komutanı Halid bin Velid'in oğlu Süleyman ile kentin Araplar tarafından alınması sırasında ölen diğer sahabelerin türbe mezarları bulunmaktadır.

Türbe, namaz kılınan kısmın birinci ve ikinci bölümüne birer kapıyla bağlantılı olup kare planlıdır. Caminin duvarlarında Osmanlı çinileri yer alırken namazgâh kısmı avludan bir sıra taş basamaklı seki ile yükseltilmiştir. Abdest alma yerinin üzeri pandantif geçişli dört kubbe ile örtülüdür ve abdest alma yerinin duvarları siyah bazalt taşı ile örülmüştür. Cami boyuna dikdörtgen planlıdır ve bunu dışından çevreleyen ikinci türbe, revak, güney koldaki mezarlar özgün olmayıp 17. yüzyıl ve sonrası değişikliklerdir.

Caminin inşa ve tamir kitabeleri de olmak üzere toplam 12 kitabesi bulunmaktadır. Minarenin doğu yüzünde inşa kitabesi yer almaktadır. Kitabeler yarım oluk ve düz bir silme ile üç yönden çevrilmiştir.